Trồng nấm là mô hình trồng trọt được bà con áp dụng ở nhiều nơi, vì đầu tư đơn giản mà đem lại hiệu quả cao, đặc biệt là nấm rơm. Những năm gần đây, nghề trồng nấm rơm đã trở thành nghề chính đem lại nguồn thu nhập cao cho nhà nông. Tuy nhiên, việc trồng nấm rơm cũng yêu cầu bà con nắm được những kỹ thuật cần thiết. Bài viết này sẽ hướng dẫn bà con kỹ thuật trồng nấm rơm mang lại hiệu quả cao.
Chuẩn bị nguyên liệu để trồng nấm rơm
1. Rơm
Đối với nguyên liệu để trồng nấm rơm, bà con có thể dùng một số loại phụ phẩm nông nghiệp như rơm, bã mía, mùn cưa đã qua xử lý để sử dụng, nhưng bà con nên dùng rơm vì đây nguyên liệu để trồng phố biến và chất lượng nhất.
Bà con cần chú ý chọn rơm, rạ thật khô dòn, sau khi gặt lúa xong phơi khô rơm ngay, đánh đống bảo quản dùng dần. Nơi dự trữ không bị mưa dột, nếu để ngoài trời thì nên đánh đống thành cây, hoặc kê cao lên khỏi mặt đất 0,5 – 1m. Tuyệt đối không dùng rơm bị mốc meo, mục nát.
2. Giống (hay còn gọi là meo nấm)
Hạt giống để trồng nấm rơm là hạt lúa được ủ men tạo thành. Bà con có thể chọn mua giống tại các trung tâm nghiên cứu vật nuôi và cây trồng của tỉnh hoặc mua tại các cơ sở chuyên sản xuất meo nấm giống uy tín.
Khi mua giống, bà con cần chú ý chọn loại giống đã lên men trắng, không lấy bịch có đốm màu nâu, đen, vàng cam hoặc phía dưới đáy bịch bị ướt, bị nhão và có mùi hôi chua. Tuy nhiên, loại giống nào đạt chuẩn có thể đưa vào sản xuất bên trung tâm cây trồng sẽ cung cấp cho bà con. Nên mọi người về cơ bản không cần lo về vấn đề này.
3. Đất ủ rơm
Không giống như những mô hình trồng nấm khác, để trồng được nấm rơm cần có một diện tích đất thích hợp để chất rơm. Bà con có thể tận dụng đất ruộng, đất vườn hoặc đất chung quanh nhà…Nếu không có diện tích đất lớn, bà con cũng có thể chất rơm trên các kệ làm bằng gỗ, xi măng hay gạch đều được. Đồng thời bà con cần làm đất thành từng luống, các mô cao để khi trời mưa lớn sẽ không bị ngập úng, dễ thoát nước.
Những địa ủ rơm phải bằng phẳng, cao ráo, không bị ngập úng, sạch sẽ. Nếu gần đường vận chuyển rơm rạ, gần nguồn nước để tưới tiêu, chăm sóc, thu hoạch và chuyên chở thì sẽ tốt hơn rất nhiều.
4. Giá ủ rơm
Giá ủ rơm được làm chủ yếu bằng tre, khá đơn giản nên bà con có thể tự làm được. Chỉ cần gác các thanh tre hoặc gỗ đan xen nhau, cách mặt đất khoảng 30cm để chất rơm lên là được, không cần đến thanh chắn.
Ngoài các yếu tố chính cần chuẩn bị trên, bà con cần chuẩn bị thêm vôi để để xử lí rơ, bao nilon hoặc các tàu chuối để ủ rơm.
Các yếu tố cần chú trọng trong kỹ thuật trồng nấm rơm
Ngoài việc chuẩn bị kỹ càng các nguyên liệu cho công tác trồng nấm, bà con cần hết sức chú ý đến các yếu tố môi trường như nước, nhiệt độ, độ ẩm,… để nấm được phát triển tốt và cho năng suất cao.
1. Nước
Bà con cần phải dùng nước sạch, không bị nhiễm phèn, nhiễm mặn, không dùng nước thải công nghiệp, nước bẩn ao tù để tưới cho nấm và xử lý nguyên liệu.
Vì nếu tưới bằng nước phèn (kể cả rơm rạ ủ ướt bằng nước nhiễm phèn trước khi đem xếp mô thì tơ nấm vừa nảy nở ít vừa phát triển chậm; có thể ngừng tăng trưởng và tai nấm cũng bị dị hình, sẽ đem lại sự thất bại lớn.
Còn nếu tưới nước bị nhiễm mặn thì tơ nấm phát triển rất ít, vừa đổi màu vừa dị hình và cuối cùng không phát triển thành nấm.
Nghệ thuật tưới nước cho mô nấm là dùng bình có vòi bông sen tạo ra những tia nước nhỏ như mưa, như vậy nước tưới dễ thấm đều vào mô, đồng thời không làm hại những nụ nấm mới hình thành.
2. Nhiệt độ
Nhiệt độ tối thích cho phát triển của sợi nấm là 30 – 35 độ C và cho sự hình thành quả thể là 28 – 30 độ C.
Từ 10 – 20 C Sợi nấm sinh trưởng phát triển yếu, ở 20 C: Sau 12 giờ chết toàn bộ quả thể hình đinh ghim và đình chỉ sinh trưởng quả thể hình cầu.
Nhiệt độ < 15 C và > 45 C không bao giờ xuất hiện quả thể.
3. Độ ấm
+ Độ ẩm trong mô nấm (Độ ẩm nguyên liệu): Sợi nấm rơm có thể sinh trưởng trong điều kiện nguyên liệu có độ ẩm từ 40 – 90%. Nhưng tốt nhất là 65 – 70%. Kiểm tra độ ẩm nguyên liệu bằng cách nắm nguyên liệu trong tay vắt mạnh:
– Nước không chảy ra (độ ẩm quá thấp)
– Nước chảy ra thành dòng (độ ẩm quá cao)
– Nước chảy ra kẻ tay (độ ẩm đạt yêu cầu)
+ Độ ẩm tương đối của không khí:
Độ ẩm tương đối của không khí có tác dụng điều hoà sự bốc hơi nước từ mô nấm và quả thể nấm ra không khí. Đo độ ẩm bằng ẩm kế.
Nếu trong không khí hơi nước bão hào (có độ ẩm 100%) thì sự bốc hơi cân bằng với hơi nước ngưng tụ lại trên mô nấm làm cho mô nấm luôn luôn ẩm ướt tạo điều kiện tốt cho nấm rơm sinh trưởng và phát triển.
A0<=60 – 70% gây chết toàn bộ nấm giai đoạn đinh ghim, đình chỉ sự sinh trưởng của nấm giai đoạn hình cầu. Nếu tiếp tục kéo dài thì gây ra hiện tượng teo đầu của quả thể.
A0 = 80 – 85%: Gây chết một phần giai đoạn đầu đinh ghim, không ảnh hưởng đến giai đoạn khác.
A0 = 90 – 100%: Rất tốt với giai đoạn đầu đinh ghim, nhưng có phần nào giảm phẩm chất ở một số giai đoạn khác. Nếu kèm theo nhiệt độ cao thì nấm sinh trưởng phát triển nhanh, hàm lượng nước trong nấm nhiều, nở nhanh và dễ bị nứt trong khi vận chuyển, nấm giai đoạn hình dù dễ bị thối rữa.
4. Ánh sáng
Nấm rơm không cần ánh sáng để tổng hợp chất hữu cơ như thực vật màu xanh. Do đó thời kỳ sinh trưởng của sợi nấm không cần ánh sáng. Cường độ ánh sáng có thể đình chỉ các quá trình sinh trưởng và gây chết sợi nấm. Ánh sáng như một yếu tố kích thích sự hình thành và phát triển của quả thể.
Nấm rơm trồng trong tối sẽ không hình thành quả thể mặc dù có đầy đủ các yếu tố khác. Thường ánh sáng khuyếch tán của mặt trời hoặc đèn điện Neon (Mỗi ngày chiếu sáng 2 lần, mỗi lần 30 phút đến 1 giờ). Nên bố trí luống nấm như thế nào để khi chiếu ánh sáng khuyếch tán sao cho ánh sáng đến khắp mọi nơi của bề mặt mô nấm để nấm xuất hiện đều cùng một lúc.
Nếu cường độ ánh sáng quá mạnh (trực tiếp của mặt trời) cũng có thể gây chết toàn bộ nấm ở giai đoạn đầu đinh ghim (sau 1 giờ), gây chết 10 – 30% giai đoạn hình cầu. Ánh sáng thừa nếu không đủ gây chết cũng làm cho nấm xấu đi vì quá đen, bao gốc rất dày, thịt nấm cứng làm giảm chất lượng của nấm. Nấm có màu xám lông chuột là ánh sáng vừa đủ.
Kinh nghiệm và kỹ thuật trồng nấm rơm trong nhà gồm những bước sau:
Xử lí nguyên liệu (ủ):
Bước đầu tiên trong quá trình trồng nấm rơm đó là xử lý rơm. Rơm rạ khô, không bị mốc, không còn mùi thuốc trừ sâu được ngâm trong nước vôi loãng (4kg vôi tôi/ m3 nước) cho đủ ẩm, có màu vàng.
Ủ rơm là quá trình quyết định đến kết quả nấm được tạo ra. Bà con để rơm ráo, bớt nước, sau đó chất đống ủ có kệ lót cách mặt đất 20cm, có cọc không khí ở giữa, xung quanh quây nylon, để hở phía trên, có mái che cao trên nóc để tránh mưa. Sau 2-3 ngày, đống ủ có nhiệt độ từ 65-70 độ là đạt. Một đống ủ đảm bảo tối thiểu từ 300kg rơm rạ trở lên. Xung quanh đống ủ được che chắn để hở chân và nóc đống ủ.
Đảo rơm: Giũ tơi rơm, chỉnh độ ẩm, dùng tay vắt chặt rơm, bà con chú ý:
– Nếu thấy nước rỉ qua kẽ ngón tay là vừa
– Nếu nước chảy thành dòng là rơm quá ướt
– Trường hợp vắt rơm không có nước là rơm quá khô cần bổ sung thêm nước.
Bà con tiếp tục ủ thêm 3-4 ngày nữa, lúc này nhiệt độ đống ủ lớn hơn 75 độ C là đạt yêu cầu, đến ngày thứ 7-8 sau ủ đống, kiểm tra thấy rơm hết mùi khai, mùi chua thì tiến hành đóng mô, cấy giống.
Đảo rơm và xếp vào đống ủ, đảo từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới cho đều, quây nylon như ban đầu
Đóng mô: Trường hợp khuôn lớn xếp từng nắm rơm vào khuôn theo chiều nằm ngang cao 8-9cm rồi cấy một lượt giống xung quanh mép khuôn từ 3-5cm. Khi trồng xong nhấc khuôn và tiếp tục trồng nv cho đến khi hết nguyên liệu, chú ý: Các mô cách nhau 20cm. Khuôn nhỏ thì sau khi nhấc khuôn ra, gói mô nấm trong nylon trắng và cấy giống ở 2 đầu mô nấm. Tỷ lệ cấy giống rơi vào khoảng 12-15kg giống/ 1000kg nguyên liệu khô.
Chọn giống nấm: Trước khi ủ nguyên liệu ta phải chuẩn bị giống nấm, giống 12-16 ngày tuổi. Sợi giống phát triển khắp đáy túi và không bị mốc xanh, mốc đen, giống không được có mùi chua.
Kinh nghiệm chăm sóc nấm rơm sau khi cấy giống: Sau 9-13 ngày cấy giống sợi nấm rơm phát triển hình thành quả thể. Chính vì điều này bà con cần chú ý chăm sóc, 3 ngày đầu sau khi cấy giống không cần tưới, nếu trời lạnh dưới 25 độ C cần phủ 1 lớp nylon trên mô nấm để giữ ấm cho cây.
Từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 8 kiểm tra nhiệt độ mô nấm, cắm nhiệt kế trong mô nấm, nếu thấy có nhiệt độ 35-38 độ C là tốt. Tưới ẩm nền xung quanh mô nấm và sương mù trên cao. Nếu nhiệt độ dưới 25 độ C phải đậy nylon nhưng cách mô nấm tối thiểu là 20 cm để tránh bị hấp hơi.
Từ ngày thứ 8-9 khi thấy màng sợi từ màu trắng đục chuyển sang màu trắng trong phải tưới đón nấm, tưới nhẹ trực tiếp vào các mặt mô nấm cho ẩm đều. Bắt đầu từ ngày thứ 9-13 trên mô nấm sẽ xuất hiện đinh ghim như hạt gạo, bà con tưới giữ ẩm bình thường, chú ý tưới nhẹ nhàng tránh làm đứt sợi nấm.
10. Phòng bệnh và sâu bệnh cho nấm rơm
Biện pháp phòng trừ bệnh hại có nguy cơ xảy ra cho nấm:
+Xử lý kỹ nền đất: bà con cần phơi nắng, tưới nước, xới, rắc vôi. Thay đổi nền đất theo thời gian định kỳ.
+ Xử lý nguyên liệu: Tránh sử dụng nguyên liệu mốc, nấm… đảm bảo độ ẩm, độ PH thích hợp.
+ Xử lý dụng cụ trồng nấm: Giặt sạch, phơi khô trước khi sử dụng trồng nấm
+ Giữ ấm mô nấm: Luôn giữ mô ở nhiệt độ 32-35 độ C, trời lạnh che phủ thêm áo mô, trời nắng lấy bớt, trời quá lạnh sưởi ấm bằng than củi
+ Phòng bệnh: Theo dõi để phát hiện bệnh, diệt ngay nguồn bệnh để tránh lây lan, dọn vệ sinh và chùi rửa kệ trồng sau mỗi lần trồng
Sau khi ủ rơm từ 10- 14 ngày là có thể thu hoạch được nấm, nấm nở rộ từ ngày 12-15 sau đó khoảng 7-8 ngày nấm lại ra đợt 2 bà con có thể thu hái trong khoảng từ 3 đến 4 ngày, thì kết thúc đợt trồng nấm (kéo dài từ 25-30 ngày). Vào ngày hái nấm, bà con có thể thu nấm vào lúc sáng sớm trước 6 giờ sáng và vào thời gian buổi chiều từ 14-15 giờ chiều.
Khi chọn hái nấm rơm bà con cần lưu ý chọn những cây còn búp, hơi nhọn đầu. Khi hái không được để sót chân nấm, vì chân nấm khi bị sót lại sẽ thối rữa làm hỏng các mầm nấm non bên cạnh.
11. Vệ sinh nhà trồng nấm sau vụ nấm
Sau thu hoạch, dọn dẹp vứt bỏ hết các mô nấm ra khỏi nơi trồng. Chất đống,tưới nước vôi ủ làm phân. Đống ủ phải ở xa nơi trồng nấm, bà con nên dùng các mô nấm này ủ làm phân vi sinh. Dọn sạch nhà trồng, mở toàn bộ cửa thông gió để ánh sáng có thể chiếu rọi vào nơi trồng nấm. Phơi khu nhà trồng nấm từ 5-7 ngày trước lúc trồng đợt mới, lau chùi và phơi kệ trồng, quét vôi và nước muối lên kệ theo tỷ lệ (muối/vôi = 1/1)
Để có được hiệu quả cũng như năng suất cao trong việc trồng nấm rơm, bà con nên chú trọng làm theo những hướng dẫn và chia sẻ kinh nghiệm trồng nấm rơm trên. Chúc bà con trở thành người thành công tiếp theo của mô hình trồng nấm rơm này.
Tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi để cập nhật những kỹ thuật trồng trọt, kỹ thuật chăn nuôi mới nhất, và tìm cho mình những sản phẩm, thiết bị phù hợp cho công việc làm nông!
